نقره به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین فلزات قیمتی برای ساخت جواهرات شناخته می‌شود. از یک‌سو سادگی کار با این فلز و از سوی دیگر زیبایی خیره‌کننده جواهرات ساخته‌شده از نقره باعث می‌شود؛ تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هردو به استفاده از آن تمایل داشته باشند. با توجه به این مساله در این مقاله قصد داریم به سراغ روش‌های مختلف تولید زیورآلات از نقره رفته سپس به نقاط قدرت و ضعف هریک بپردازیم.
روش ساخت زیورآلات نقره با استفاده از قالب
قالب‌گیری مدل به‌عنوان رایج‌ترین روش ساخت زیورآلات نقره شناخته می‌شود. به‌طور خلاصه در اولین گام مدل کامپیوتری، خمیری یا چوبی اکسسوری موردنظر آماده شده و سپس در یک یا دو مرحله فرایند قالب‌گیری انجام می‌گردد.
با اضافه کردن نقره مذاب و فرایند سردسازی، انگشتر، دستبند، گردنبند و… نقره آماده می‌شود. در گام نهایی قطعات نقره با زدن پولیش، آب‌کاری و متصل ساختن نگین و قفل بست آماده به بازار ارائه می‌گردند.
۱- خرید نقره
تولیدکنندگان زیورآلات نقره بسته به حجم و میزان تولید از شمش، پودر و… استفاده می‌نمایند. تفاوت اساسی تنها در میزان دمای موردنیاز برای ذوب فلز، حجم پاتیل آب‌کاری و بعضا انجام مرحله افزایش خلوص خلاصه می‌شود.
خرید نقره برای تولید زیورآلات معمولا از بنکدار، توزیع‌کنندگان عمده، تالارهای کارگزاری و… انجام می‌پذیرد. معمولا قیمت خرید شمش یا پودر نقره از واسطه‌ها تفاوت چندانی با یکدیگر نمی‌کند. بااین‌حال معمولا هر تولیدکننده با یک توزیع‌کننده مشخص به‌صورت بلندمدت همکاری دارد.
نکته قابل‌توجه اینکه در بازار خریدوفروش عمده نقره نیز، اعتبار ارزش بیشتری نسبت به پول نقد دارد! چراکه برخی توزیع‌کنندگان تنها با یک تماس میزان نقره موردنیاز تولیدکننده را به وی تحویل نموده و چند هفته بعد نسبت به تسویه صورت‌حساب اقدام می‌کنند.
خرید آتی نقره نیز به‌عنوان راه‌کاری هوشمندانه برای جلوگیری از افت ارزش سرمایه تولیدکنندگان و اطمینان توزیع‌کنندگان این فلز گران‌بها، از جریان درآمدی خود به کار گرفته می‌شود. برای خرید آتی مبلغی به‌صورت پیش‌پرداخت توسط خریدار به فروشنده تحویل می‌شود. در موعد مقرر فروشنده با اخذ الباقی مبلغ تعیین‌شده نقره را به تولیدکننده ارائه می‌کند.
۲- مدل‌سازی زیورآلات
برای مدل‌سازی کامپیوتری، پس‌از تهیه اسکچ کاغذی و بررسی همه‌جانبه آن طرح سه‌بعدی اکسسوری آماده می‌شود. پس از اعمال اصلاحات لازم روی مدل سه‌بعدی کامپیوتری جواهرات، قطعه موردنظر به کمک دستگاه‌های چون پرینتر سه‌بعدی، فرز سی‌ان‌سی و… تولید می‌شود.
در مدل‌سازی دستی پس از طراحی قطعات زیور زینتی، یک قطعه چوب، فوم یا… بامهارت بسیاری توسط دست و دستگاه‌های ساده همچون فرز تراشیده می‌شود. متاسفانه در این شیوه هرگز نمی‌توان به‌دقت طراحی با کامپیوتر دست‌یافت.
۳- ساخت درخت مدل
به‌منظور سهولت در قالب‌گیری مدل تولیدشده و رساندن تولید به حد مطلوب، تعداد زیادی از قطعات تولیدشده از مدل را در ابعاد گوناگون کنار یکدیگر قرار می‌دهند. شکل نهایی شباهت زیادی به یک درخت با شاخه‌هایی دارد که همان قطعات اولیه مدل هستند.
۴- ساخت قالب
در این مرحله درخت مدل را قالب‌گیری می‌نمایند. ماده مورداستفاده بسته به میزان ظرافت طرح، تعداد دفعات موردنیاز برای استفاده از قالب و… متفاوت است. بااین‌حال معمولا از گچ یا موم مخصوص جواهرسازی در مقیاس‌های کارگاهی استفاده می‌شود.
۵- قالب‌گیری
عملا مرحله نهایی کار ساخت زیورآلات نقره محسوب می‌شود. نقره مذاب را به روش‌های مختلف به قالب وارد نموده و تا سردسازی آن صبر می‌کنند. درصورتی‌که مراحل قبلی عملیات به‌درستی انجام پذیرفته باشد و مواد مذاب به شیوه صحیح به قالب اضافه شوند، نتیجه قابل قبولی به دست می‌آید.
۶- پولیش زنی
بعد از جداسازی قالب از روی قطعه ساخت شده، محصولی کاملا مشابه با درخت مدل ساخته شده رویت می‌گردد. هر قطعه با دقت از روی درخت جداشده و قطعات باقی‌مانده برای آب‌کاری مجدد به قسمت ذوب بازگشت داده می‌شود.
تمام قطعات ساخته‌شده شامل انگشتر نقره، پلاک نقره، گیره کروات نقره و… باید به‌دقت پولیش‌کاری شوند تا اثر زائده‌های اضافی روی آن‌ها از بین برود. در برخی موارد، قطعات ساخته‌شده توسط ابزارهایی چون فرز، قلم حکاکی و یا اره‌مویی تکمیل می‌شوند.
۷- آب‌کاری
فلز نقره بسته به میزان خلوص نسبتا سریع اکسید می‌شود و رنگ تیره‌ای به خود می‌گیرد. عده کثیری نسبت به تغییر رنگ نقره نظر مساعدی ندارند. ازاین‌رو معمولا تمام کارگاه‌های تولید جواهرات پس از ساخت و قالب‌گیری زیورآلات آن‌ها را آب‌کاری می‌نمایند. برای این کار هر قطعه اکسسوری به‌وسیله فرایند ساده الکتروشیمیایی نسبت به اکسید شدن مقاوم می‌شود.
۸- مخراج کاری و قرار دادن نگین
روی زیورآلاتی که نیاز به نگین دارند، قطعات سنگ با دقت نصب می‌شود. بسته به قیمت، اندازه و نوع نگین در این مرحله از انواع مختلف چسب یا فرایند پیچیده مخراج کاری استفاده می‌گردد. پس‌ازاین گام، می‌توان زیورآلات آماده را روانه بازار نمود.
روش ساخت زیورآلات نقره با ورق
۱- خرید ورق نقره یا زیور نیمه آماده
در این مرحله ورق نقره با قطر و اندازه مناسب خریداری می‌گردد. در مقیاس کارگاهی معمولا شیت‌های بزرگ تهیه‌شده و سپس با ابزار مناسب در اندازه‌های از پیش تعیین‌شده برش داده می‌شود.
زیورآلات نیمه آماده همچون دستبند یا گوشواره نقره نیمه آماده از کارگاه‌های تولید جواهرات به‌صورت عمده و در سایزهای گوناگون خریداری می‌شود.
۲- تهیه الگو
به نسبت ساخت مدل، تهیه الگو بسیار ساده‌تر است. طرح اولیه الگو روی کاغذ کشیده شده یا پرینت گرفته می‌شود. سپس با چسباندن آن روی ورق یا نمونه نیمه آماده محدوده برشکاری تعیین می‌گردد.
۳- برشکاری
به کمک اره‌مویی خطوط مسیر الگو از روی ورق برش داده می‌شود. در این روش تجربه و در اختیار داشتن ابزار مناسب حرف اول و آخر را می‌زند.
۴- سمباده کشی و نرم کردن گوشه‌ها
پس از برشکاری قطعه زیور موردنظر، گوشه‌های کار باید به‌دقت توسط سوهان یا سمباده نرم شود. این مرحله نیاز به تخصص چندانی نداشته، ازاین‌رو معمولا توسط افراد تازه‌کار یا مبتدی در کارگاه انجام می‌گیرد.
۵- پولیش‌کاری و آب‌کاری
زیور ساخته‌شده به‌منظور جلای هرچه بیشتر در برخی موارد به کمک دریل و پد سمباده یا ابزار نظیر آن پولیش داده می‌شود. در بسیاری موارد پس از یک مرحله پولیش‌کاری سریع برای جلوگیری از تغییر رنگ نقره آب‌کاری صورت می‌گیرد.
پس‌ازاین مرحله عملا اکسسوری می‌تواند روانه بازار شود. هرچند در برخی زیورآلات اره کاری شده نیز برای زیبایی بیشتر از نگین استفاده می‌شود.
۶- مخراج کاری و چسباندن نگین
در این مرحله معمولا نگین‌های نیمه قیمتی یا مصنوعی روی زیور آماده قرار می‌گیرند. هرچند برخی از جواهرات تمام دست‌ساز به‌وسیله نگین‌هایی چون زمرد و یاقوت تزئین شده و مخراج کاری می‌شوند.
روش ساخت زیورآلات با مفتول
این روش جزو قدیمی‌ترین راهکارهای ساخت زیورآلات به شمار می‌آید. برخلاف سایر روش‌ها می‌توان بدون هیچ الگوی از پیش تعیین‌شده‌ای نیز نسبت به ساخت قطعه موردنظر اقدام نمود. از سوی دیگر عدم نیاز به تجهیزات پیشرفته و گران‌قیمت و ساده بودن روش تولید زیورآلات به‌عنوان متدی ساده، توسط هنرجویان و برخی اساتید به‌کار گرفته می‌شود.
بااین‌حال زیورآلات نقره تولیدشده در این متد ازنظر زیبایی بصری نیز جایگاه فوق‌العاده‌ای داشته و فروش نسبتا بالایی دارند. قیمت سرویس نقره ساخته شده، توسط این روش را بیش از هر چیز میزان زمان به‌کاررفته روی ساخت آن تعیین می‌کند.
روش ساخت زیورآلات نقره به‌وسیله پرینترهای سه‌بعدی
مدرن‌ترین روش ساخت زیورآلات نقره در جهان استفاده از پرینترهای سه‌بعدی مخصوص فلزات است. در این روش پس از پایان طراحی جواهرات مدل اولیه به‌وسیله پرینتر سه‌بعدی آمده می‌شود. در گام بعدی همانند روش قالب‌گیری مراحلی چون سمباده زنی، آب‌کاری و… انجام می‌شود.
هرچند در حال‌حاضر دقت بسیار بالایی در این روش تولید جواهرات وجود ندارد؛ اما به کمک آن می‌توان طرح‌هایی بسیار خلاقانه و مدرن را به بازار مصرف ارائه نمود.
روش ساخت زیورآلات نقره به‌وسیله دستگاه لیزر
مهم‌ترین عامل موفقیت این روش در ساخت زیورآلات نقره، سرعت بسیار بالای کار و قیمت تمام‌شده بسیار پایین است. طراحی هر قطعه تنها یک‌بار توسط کامپیوتر انجام‌گرفته و سپس به‌وسیله دستگاه لیزر برش داده می‌شود. برخی تولیدکنندگان عمده زیورآلات نقره در جهان با تلفیق دستگاه لیزر با ماشین‌آلات سمباده زنی و… به تولید چند میلیون قطعه در سال دست‌یافته‌اند.
تولید زیورآلات نقره دست‌ساز
معمولا قطعات بسیار خاص و گران‌قیمت زیورآلات توسط اساتید قلم‌زنی و… تولید می‌گردند. انگشتری نقره نیمه آماده با عیار ۹۵ از کارگاه‌های تولید جواهرات خریداری‌شده و سپس مراحلی چون شکل‌دهی و قلم‌زنی روی آن‌ها انجام می‌شود.
اجرت ساخت زیورآلات سیلور دست‌ساز بسیار بالا بوده، گاه به چند برابر قیمت تمام‌شده نقره می‌رسد. افزون بر زمان ساخت، وزن نهایی کار، میزان ظرافت به‌کاررفته در تولید انگشتر یا گردنبند دست‌ساز نقره، میزان شهرت سازنده و برند تولیدکننده آن تاثیر به سزایی در قیمت تمام‌شده دارد.
روش مهندسی معکوس در ساخت زیورآلات نقره
در این متد نسبتا جدید، برندهای معتبر تولید زیورآلات نظیر مد و کلاس به کمک دستگاه‌های اسکن سه‌بعدی از نمونه اولیه الگوبرداری نموده، سپس مراحل قالب‌گیری را انجام می‌دهند. در برخی موارد نیز، قطعه زیور آماده‌ای که توسط برندهای معروف جواهرات نظیر کارتیه تولید گردیده، خریداری‌شده و سپس مستقیما قالب‌گیری می‌شود.
مهم‌ترین مزیت این روش تولید، کاهش بسیار معنادار قیمت تمام‌شده کالا و دسترسی مشتریان به مدل‌های روز جواهرت با کمترین قیمت بر شمرده می‌شود.
روش‌های مرسوم در تولید قطعات زیورآلات
۱- انگشتر نقره:
انگشتر نقره معمولا به‌وسیله قالب‌گیری ساخته می‌شود. مهم‌ترین مزیت قالب‌گیری در تولید این کالا، قیمت پایین تمام‌شده اجرت ساخت و وزن کمتر آن است.
۲- دستبند نقره:
در سال‌های اخیر استقبال ویژه‌ای از دستبندهای نقره بافته‌شده از مفتول یا اره کاری صورت گرفته است، بنابراین تولیدکنندگان عمده جواهرات نیز در تولیدات خود از این دو روش استفاده می‌نمایند.
۳- گردنبند نقره:
گردنبند نقره جزو جواهراتی است که اغلب به‌وسیله قالب‌گیری تولید می‌شود.
۴- گوشواره نقره:
نه‌تنها شرکت‌های بزرگ بلکه تولیدکنندگان خرد و افراد خلاقی که درزمینه تولید زیورآلات فعالیت می‌نمایند؛ برای تولید گوشواره نقره دست به خلاقیت‌های ویژه‌ای می‌زنند. به‌گونه‌ای که هیچ روشی برای تولید آن نسبت به سایر روش‌ها برتری ندارد.
۵- سرویس نقره:
تقریبا تمامی سرویس‌های نقره موجود در بازار به‌وسیله قالب‌گیری ماشینی ساخته می‌شوند.
۶- نیم ست نقره:
افزون بر قالب‌گیری روی برخی نیم‌ست‌های قیمتی، از هنر دست اساتید برجسته استفاده می‌شود.
۷- پابند نقره:
دو روش قالب‌گیری ماشینی و برش لیزری از محبوبیت بیشتری برای تولید پابند برخوردار هستند.
۸- دکمه‌سردست و گیره کروات نقره:
برای پایین نگاه‌داشتن قیمت تولید این کالا، تقریبا تمام تولیدکننده‌ها از روش قالب‌گیری ماشینی برای تولید آن‌ها استفاده می‌کنند.
روش ساخت زیورآلات نقره
در این مقاله روش ساخت انواع اکسسوری مردانه و زنانه نقره را آموختید. در ادامه به سراغ مرور اطلاعاتی که در اختیارتان قرارگرفته شد، می‌رویم.
- قیمت تمام‌شده زیورآلات در هرکدام از این روش‌ها به‌طور مستقیم تحت تأثیر نوع فناوری، ساعات صرف شده و میزان خلاقیت در تولید آن‌ها بازمی‌گردد.
- محبوب‌ترین روش تولید زیورآلات همچنان قالب‌گیری است و هنوز روش‌های مدرنی چون استفاده از پرینتر سه‌بعدی نتوانسته‌اند جای خود را در بین تولیدکنندگان به‌خوبی باز کنند.
- خرید زیورآلات نقره از تولیدکنندگانی که از روش کپی جواهرات استفاده می‌نمایند، برای مشتریان صرفه اقتصادی بیشتری دارد.
زیورآلات دست‌ساز نقره، بیشترین هزینه تولید را به خود اختصاص می‌دهند.
